Sàn Upcom là gì? Những nguyên tắc, cách thức giao dịch cần biết năm 2024

Sàn Upcom là gì? có nên chọn sàn Upcom để đầu tư? chắc hẳn khi muốn lựa chọn giao dịch ở bất kỳ sàn chứng khoán nào thì nhà đầu tư đều muốn hiểu rõ hơn về các quy định, phương thức vận hành nhằm hướng đến mục đích cuối cùng sinh lợi nhuận.

Với mong muốn cung cấp cho bạn những thông tin chi tiết nhất về sàn Upcom, Chanh Tươi đã thực hiện bài viết này, mời bạn tham khảo nhé!

Sàn Upcom là gì?

Sàn Upcom là gì? Upcom là một sàn giao dịch chứng khoán có quy mô nhỏ nhất trong hệ thống sàn giao dịch chứng khoán, chúng ta có thể ví Hose là một chợ ở thành phố trực thuộc trung ương, HNX là chợ ở huyện, thị trấn trực thuộc tỉnh thì Upcom là chợ thuộc xã. Lấy hình ảnh như vậy để bạn thấy quy mô của sàn Upcom là như thế nào?

Upcom (Unlisted Public Company Market) là thị trường của những công ty đại chúng chưa niêm yết, hoạt động dưới sự quản lý trực tiếp của Sở giao dịch chứng khoán Hà Nội.

Ra đời vào ngày 01/01/2009, sàn Upcom lúc mới đầu chỉ có khoảng 10 doanh nghiệp tham gia. Sau nhiều năm hoạt động, đến nay Upcom đã được nhiều nhà đầu tư quan tâm và tham gia giao dịch.

Sàn Upcom là nơi tập hợp những công ty cổ phần hoặc trách nhiệm hữu hạn có vốn hóa nhỏ, phát hành chứng khoán ra công chúng nhưng chưa được niêm yết. Khi cổ phiếu của công ty chưa đăng ký hoặc không đủ điều kiện niêm yết trên sàn Hose, HNX, sẽ được giao dịch trên sàn Upcom.

Đặc điểm của sàn Upcom

Ưu điểm

• Sàn Upcom hoạt động công khai, minh bạch cam kết mang lại sự an toàn và uy tín cho nhà đầu tư. Chịu sự giám sát, quản lý trực tiếp từ Sở giao dịch chứng khoán Hà Nội.
• Nhà đầu tư tại sàn Upcom có thể tiếp cận đến rất nhiều doanh nghiệp tiềm năng thông qua cổng thông tin của sàn HNX, vì cả 2 sàn này có sự liên kết chặt chẽ.
• Sàn Upcom là nơi để doanh nghiệp tiếp cận nhiều nhà đầu tư, niêm yết cổ phiếu và cho ra thị trường nhằm huy động nguồn vốn thúc đẩy phát triển công ty, mặt khác còn là bước nền để tích lũy, nâng hạng niêm yết trên sàn Hose và HNX (khi đạt tiêu chuẩn nâng hạng sàn).

Nhược điểm

• Tính rủi ro của chứng khoán tại sàn Upcom cao hơn so với những sàn khác do điều kiện để được niêm yết trên sàn Upcom không yêu cầu quá khắt khe (mức độ sàng lọc công ty lên sàn Upcom đơn giản). Hầu như tất cả công ty không đủ chuẩn tại sàn Hose, HNX đều có thể niêm yết tại Upcom.
• Để kiếm được tiền trên sàn Upcom bạn cần nghiên cứu kỹ về doanh nghiệp vì ở sàn này những thông tin liên quan đến hoạt động doanh nghiệp, báo cáo tài chính chậm và khá mập mờ không rõ ràng như sàn HNX, Hose.
• Các doanh nghiệp tại sàn này "Vàng thau lẫn lộn", nên cần tìm doanh nghiệp tốt để đầu tư mới hạn chế được rủi ro kinh doanh chứng khoán.
• Tồn tại một số mã chứng khoán không còn giao dịch, thanh khoản thấp và gần như không giao dịch.
• Mức giá chứng khoán tại sàn Upcom khá thấp nhưng biên độ giao động lớn ±15%. Trong khi sàn HNX là ± 10% và sàn Hose là ±7.5% vì vậy mang tính chất đầu cơ hơn là đầu tư.
• Thanh khoản giao dịch (khối lượng mua, bán) thấp, thích hợp cho các nhà đầu tư nhỏ, lẻ.

Quy định giao dịch trên sàn chứng khoán Upcom

Chúng ta đã hiểu cơ bản về sàn Upcom là gì? Vậy nhà đầu tư cần tuân thủ các quy định nào khi giao dịch tại đây? Dưới đây là các quy định cụ thể tại Upcom giới thiệu đến bạn tham khảo.

1. Phương thức giao dịch

Sàn Upcom, hiện nay có 2 phương  thức giao dịch chính:

• Khớp lệnh liên tục: là phương thức giao dịch được hệ thống thực hiện trên cơ sở so khớp các lệnh mua và lệnh bán chứng khoán ngay khi lệnh được nhập vào hệ thống giao dịch. Giá khớp là mức giá của các lệnh giới hạn đối ứng đang nằm chờ trên sổ lệnh.
• Khớp lệnh thỏa thuận: Là phương thức giao dịch mà bên mua và bên bán tự thỏa thuận với nhau về các điều kiện giao dịch, sau đó thông báo cho công ty chứng khoán ghi nhận kết quả giao dịch vào hệ thống giao dịch. Hoặc bên mua/ bên bán thông qua công ty chứng khoán để tìm đối tác giao dịch thỏa thuận đối ứng.

2. Nguyên tắc khớp lệnh 

Sàn Upcom thực hiện theo hai nguyên tắc khớp lệnh là:

• Ưu tiên về thời gian: Nếu có cùng mức giá, mức độ ưu tiên khớp lệnh sẽ dành cho ai đặt lệnh trước.
• Ưu tiên về giá: Giá bán thấp hơn được xếp trước nếu bạn trong vị thế bán. Giá mua cao hơn được xếp trước nếu bạn trong vị thế mua.

3. Thời gian giao dịch sàn Upcom

Quy định thời gian để giao dịch trên sàn Upcom như sau:

• 9h00 – 11h30: Khớp lệnh liên tục I 
• 11h30 – 13h00: Nghỉ giữa phiên
• 13h00 – 15h00: Khớp lệnh liên tục II
• 9h00 – 11h30 và 13h00 – 15h00: Khớp lệnh thỏa thuận 

Cũng giống như sàn Hose, HNX, sàn Upcom nghỉ giao dịch vào thứ bảy, chủ nhật và ngày lễ.

4. Đơn vị yết giá/ bước giá

Áp dụng đối với cổ phiếu: 

• Giao dịch khớp lệnh: bước giá 100 đồng.
• Giao dịch thỏa thuận: Không quy định.

5. Cách tính giá tham chiếu sàn Upcom

Giá tham chiếu là giá lấy bình quân gia quyền giá các giao dịch khớp lệnh liên tục trong ngày giao dịch liền kề trước đó. Giá bình quân gia quyền = Giá trị/ khối lượng giao dịch.

Ví dụ: 

Cổ phiếu A ngày 04/7/2022 có khối lượng giao dịch là 33.947.200 cổ phiếu và giá trị giao dịch là 804.110.000.000 đồng, giá bình quân gia quyền được tính theo công thức:

Giá bình quân gia quyền = 804.110.000.000 /33.947.200 = 23.687

Do bước giá của sàn Upcom quy định là 100 đồng nên giá bình quân gia quyền sẽ làm tròn thành 23.700 đồng/cổ phiếu và đây là giá tham chiếu để giao dịch phiên kế tiếp.

Trong một số trường hợp cần thiết, Sở giao dịch chứng khoán Hà Nội có thể áp dụng phương pháp xác định giá tham chiếu khác sau khi được Uỷ ban Chứng khoán nhà nước chấp thuận.

6. Biên độ giao động giá tại sàn Upcom

- Đối với cổ phiếu:

Biên độ dao động giá quy định trong ngày đối với cổ phiếu là ± 15% so với giá tham chiếu.

• Giá tối đa (Giá trần) = Giá tham chiếu x (1 + 15%)
• Giá tối thiểu (Giá sàn) = Giá tham chiếu x (1 – 15%)

Ví dụ: 

Cổ phiếu A có giá tham chiếu là 23.700 đồng/cổ phiếu, khi đó giá trần sẽ là 27.300 đồng (+15%) và giá sàn là 20.200 đồng (-15%)

Lưu ý:

• Đối với cổ phiếu mới niêm yết hoặc giao dịch trở lại sau khi bị tạm ngừng giao dịch 25 ngày liên tiếp, biên độ dao động giá trong ngày giao dịch đầu tiên là ±40% so với giá tham chiếu.
• Đối với trường hợp trả cổ tức/thưởng bằng cổ phiếu quỹ cho cổ đông hiện hữu trong ngày không hưởng quyền hoặc trả cổ tức bằng tiền lớn hơn hoặc bằng giá bình quân gia quyền trong ngày giao dịch liền trước ngày không hưởng quyền thì biên độ dao động giá là ±40% so với giá tham chiếu.

- Đối với trái phiếu:

• Không có quy định về biên độ giao động giá đối với trái phiếu. 
• Giá giao dịch trái phiếu sẽ được xác định bởi thị trường cung và cầu.

7. Đơn vị giao dịch

Đơn vị giao dịch là một điều bạn cần biết để có thể mua hoặc bán trên sàn Upcom, cụ thể:

• Đối với giao dịch khớp lệnh theo lô chẵn, đơn vị giao dịch là 100 cổ phiếu/ trái phiếu.
• Đối với giao dịch khớp lệnh hoặc thỏa thuận theo lô lẻ, đơn vị giao dịch là từ 1-99 cổ phiếu/ trái phiếu.
• Đối với giao dịch thỏa thuận không có quy định về đơn vị giao dịch.

Điều kiện:

• Giao dịch theo lô lẻ và giao dịch thỏa thuận sẽ không được thực hiện vào ngày đầu tiên giao dịch cổ phiếu mới niêm yết hoặc cổ phiếu mới trở lại sau 25 ngày tạm ngừng giao dịch. 
• Giao dịch lô lẻ và giao dịch thỏa thuận được phép thực hiện khi đã xác lập được giá tham chiếu (giá mở cửa bắt đầu phiên giao dịch) từ kết quả của phương thức khớp lệnh liên tục. 
• Giao dịch theo lô lẻ ít khi được giao dịch trên thị trường, việc giao dịch lô lẻ có tính thanh khoản rất thấp, chỉ khớp lệnh khi có người đặt lệnh mua lô lẻ, không xảy ra trường hợp lô lẻ khớp với lô chẵn. 

8. Lệnh giao dịch của sàn Upcom

Tại sàn Hose, HNX có nhiều lệnh để bạn có thể đặt như các lệnh thị trường (ví dụ: ATC, ATO, MP…), nhưng ở sàn Upcom chỉ có 1 lệnh đặt duy nhất đó là lệnh giới hạn LO (Limit Order).

Lệnh LO là lệnh mà nhà đầu tư muốn mua/ bán cổ phiếu giá bao nhiêu thì đặt ra giá bấy nhiêu, ngưỡng đặt lệnh nằm trong giao động giá sàn và giá trần.

Ngay khi được nhập vào hệ thống, lệnh này sẽ có hiệu lực lập tức, chỉ khi bạn hủy bỏ lệnh hoặc kết thúc phiên giao dịch thì lệnh tự động bị hủy (khi chưa khớp lệnh).

 9. Sửa, hủy lệnh trong phiên giao dịch

Để sửa, hủy lệnh trong giao dịch có 2 trường hợp xảy ra:

- Thứ nhất, đối với giao dịch khớp lệnh:

Bạn chỉ được sửa (bao gồm sửa giá và khối lượng) và hủy lệnh (mua/ bán) đối với lệnh chưa khớp. Thứ tự ưu tiên của lệnh sau khi sửa được xác định như sau:

• Trường hợp sửa khối lượng giảm: Thứ tự ưu tiên của lệnh không thay đổi.
• Trường hợp sửa khối lượng tăng hoặc sửa giá: Thứ tự ưu tiên của lệnh được tính kể từ khi lệnh sửa được nhập vào hệ thống giao dịch.

- Thứ hai, đối với giao dịch thỏa thuận:

Giao dịch thỏa thuận đã thực hiện nhập vào hệ thống sàn Upcom thì không được phép hủy bỏ.

Điều kiện niêm yết trên sàn Upcom

Các doanh nghiệp muốn niêm yết trên sàn Upcom phải tuân theo các quy định của Sở giao dịch chứng khoán Hà Nội và được phê duyệt. Cụ thể như sau:

• Vốn điều lệ công ty: Các công ty cần đảm bảo số vốn điều lệ tối thiểu 10 tỷ đồng, đảm bảo thông tin vốn chính xác dựa trên bảng cân đối kế toán, báo cáo tài chính được xét duyệt bởi kiểm toán nhà nước.
• Hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp trong 5 năm trước khi niêm yết trên sàn Upcom tốt, có lãi và không có lỗ lũy kế được tính tới thời điểm đăng ký chào bán cổ phiếu.
• Quá trình niêm yết, kế hoạch sử dụng vốn trên sàn Upcom phải được tất cả cổ đông thông qua.
• Ngoài ra, công ty phải chào bán cổ phiếu ra công chúng ít nhất 2 năm.

Nhìn chung, điều kiện để doanh nghiệp được niêm yết trên sàn Upcom khá đơn giản. Vì vậy, các công ty đại chúng tham gia thị trường ngày càng tăng, tạo nên sự gia tăng mạnh của số lượng mã cổ phiếu trên sàn Upcom.

Lưu ý: Các công ty niêm yết trên sàn Upcom có thể chuyển đổi qua sàn HNX, Hose (HSX) nếu có nhu cầu và thỏa điều kiện niêm yết.

Những lưu ý khi giao dịch trên sàn Upcom

Khi giao dịch tại sàn Upcom bạn cần lưu ý những vấn đề sau để nâng cao hiệu quả đầu tư:

• Lựa chọn doanh nghiệp có nguồn lực kinh tế, công khai tài chính rõ ràng, minh bạch. Ưu tiên cho doanh nghiệp có lợi thế cạnh tranh, uy tín và giá cả hợp lý trong vô số công ty được niêm yết trên sàn.
• Không đầu tư vào cổ phiếu có sự biến động mạnh bất thường, có rủi ro cao, mang tính chất đầu cơ lớn. Bạn cần tuân thủ nguyên tắc chốt lời và cắt lỗ hợp lý.
• Lưu ý về thời điểm mua rất quan trọng, cổ phiếu tốt mà tốt ở giá nào? Trong thị trường luôn rình rập yếu tố rủi ro nên việc mua đúng điểm giúp bạn đưa mức rủi ro về thấp nhất, đồng thời thu lại lợi nhuận cao.
• Cổ phiếu trên sàn có giá giao động trong biên độ cộng trừ 15%. Nhưng nếu là cổ phiếu mới giao dịch lần đầu hoặc trong 25 phiên liên tiếp không giao dịch, thì biên độ áp dụng lên đến cộng trừ 40% so với giá tham chiếu.
• Khi bạn không nắm rõ thông tin, không tìm hiểu kỹ về cổ phiếu, nhưng mua bởi sự hô hào của đội nhóm lãi gấp 2, 3 lần thì lúc này nên chậm lại và quản trị cảm xúc của mình, phân tích thiệt hại nếu xuống tiền đầu tư với mức giá không hợp lý, doanh nghiệp không triển vọng sẽ bị lỗ rất nhiều.
• Trái phiếu sàn Upcom không có quy định cụ thể về giá, vì vậy thị trường cung cầu sẽ quyết định giá giao dịch của chứng khoán này. Cách đầu tư trái phiếu tương tự như trên các sàn khác nhưng giá sẽ tốt hơn rất nhiều. Do đó, bạn nên lưu tâm để mang đến hiệu quả tốt.
• Trang bị các kiến thức cơ bản về chứng khoán, cổ phiếu cũng như biết cách xem bảng giá và cách tính giá cổ phiếu, đồ thị phân tích kỹ thuật để có những quyết định mua, bán hợp lý.
• Xây dựng kế hoạch đầu tư dài hạn, lâu dài khi tham gia mua cổ phiếu Upcom. Bởi thị trường có những biến động thất thường, khó đoán.
• Quản lý tài chính hiệu quả, phân bổ nguồn tiền đầu tư. Không nên rót hết vốn vào 1 mã cổ phiếu nào và cũng không nên rải quá nhiều mã cổ phiếu do tăng tính rủi ro lên.

Kết luận có nên chọn sàn Upcom để giao dịch?

Bất kỳ một sàn giao dịch chứng khoán nào cũng tồn tại ít nhiều những nhược điểm nhưng cũng đổi lại nhiều ưu điểm. Khi muốn tham gia mua chứng khoán thường các nhà đầu tư lớn (ngàn tỷ) sẽ chọn sàn Hose, HNX và ít có sự quan tâm đến sàn Upcom do thanh khoản thấp.

Sàn Upcom là nơi thích hợp cho các nhà đầu tư nhỏ, ít vốn, thích mạo hiểm, lướt sóng (biên độ giá lên đến 15%) và cần cổ phiếu có mức giá rẻ. Thích hợp cho việc mua tích trữ cổ phiếu cho những doanh nghiệp tốt nhưng giá còn thấp, nhiều mã như "viên ngọc thô" chưa được khai phá.

Tùy vào tính chất và mức độ đầu tư mà bạn lựa chọn sàn giao dịch cho phù hợp nhé.

Như vậy chúng ta đã cùng nhau giải đáp cho câu hỏi sàn Upcom là gì? Hy vọng qua bài viết này đã cung cấp đến bạn những thông tin hữu ích. Cảm ơn bạn đã quan tâm theo dõi bài viết.